O placówce

Głównym celem i zadaniem zakładu poprawczego jest resocjalizacja nieletnich, zakładająca zmianę ich postaw w kierunku społecznie pożądanym oraz zapewniającym im prawidłowy rozwój osobowości, jak również kształtowanie pozytywnych zainteresowań i motywacji oraz odpowiedniego systemu wartości
i przestrzegania ustalonych, powszechnych zasad współżycia społecznego. Zadania te realizowane są poprzez nauczanie, wychowanie, przygotowanie do zawodu oraz organizację wolnego czasu.

Wychowankowie zakładu poprawczego realizują wyznaczone zadania w opracowanym dla każdego z nich Indywidualnym Planie Resocjalizacji oraz są przygotowywani do opuszczenia placówki poprzez realizację założeń w Indywidualnym Programie Usamodzielnienia, który ma za zadanie pomóc chłopcom
w zagospodarowaniu, znalezieniu mieszkania, pracy itp.

Schronisko dla Nieletnich to placówka opieki całkowitej, podlegająca Ministerstwu Sprawiedliwości, która realizuje funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zapobiegawczą (tzn. zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania sądowego). Do schroniska kierowani są nieletni podejrzani o popełnienie czynów karalnych lub przestępstwa, a okoliczności i charakter popełnionych czynów, stopień demoralizacji nieletnich i nieskuteczność dotychczasowych środków wychowawczych przemawiają za ewentualnym umieszczeniem w zakładzie poprawczym. W schronisku dla nieletnich prowadzi się oddziaływania wychowawcze ukierunkowane na rozpoczęcie procesu resocjalizacji.

Szczegółowa diagnostyka wychowanka pod kątem jego możliwości, umiejętności, potrzeb, deficytów fizycznych i intelektualnych, stopnia realizacji obowiązku szkolnego oraz warunków materialnych, bytowych i umiejętności społeczno-wychowawczych środowiska rodzinnego pozwala na określenie jego predyspozycji i nastawienia do zmiany w postrzeganiu otaczającego świata, a przede wszystkim umożliwia określenie konkretnych kierunków i zadań w pracy z nieletnim.

Aby móc prawidłowo realizować zadania placówka posiada pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno-sanitarne, pomieszczenia do zajęć edukacyjnych (pracownie przedmiotowe) z zapleczem na środki dydaktyczne, salę gimnastyczną, bibliotekę z czytelnią, pomieszczenia warsztatowe odpowiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego, gabinet pielęgniarski i lekarski oraz izbę chorych, gabinet psychologiczno-pedagogiczny, izby przejściowe i izolacyjne, pomieszczenia przeznaczone na hostel, tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych.

Dyrektor kieruje placówką, sprawuje nadzór pedagogiczny, zapewnia warunki niezbędne do realizacji zadań zakładu i schroniska oraz ponosi odpowiedzialność za działalność placówki. Rada zakładu i schroniska jest organem kolegialnym i współdziała z dyrektorem w wykonywaniu zadań placówki i podnoszeniu jakości pracy. W szczególności opiniuje roczny plan pracy placówki, organizację doskonalenia zawodowego pracowników pedagogicznych, organizację pracy na dany rok, rozkład dnia i porządek zajęć. W skład rady wchodzą wszyscy pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w zakładzie i schronisku.

Personel zakładu i schroniska dostosowany jest do struktury organizacyjnej placówki, która gwarantuje jej funkcjonowanie. Można wyodrębnić cztery ogólne kategorie personelu:

1. personel ochrony – odpowiada za bezpieczeństwo w placówce, za bezpieczeństwo pracowników
   i wychowanków.
2. personel obsługi – odpowiada za zapewnienie odpowiednich warunków socjalno-bytowych oraz za obsługę sanitarno-medyczną,
3. personel pedagogiczny – odpowiada za diagnostykę, programowanie działań resocjalizacyjnych
   i terapeutycznych, ich organizowanie, realizację i ocenę, za współpracę z rodzinami wychowanków oraz z odpowiednimi instytucjami zewnętrznymi,
4. personel administracyjny – odpowiada za zarządzanie placówką, za zabezpieczenie jej właściwej polityki kadrowej i obsługi prawnej.

HITORIA ZPiSdN W ŚWIDNICY

Zakład Poprawczy w Świdnicy powstał na mocy dekretu z dnia 31.08.1800 r., wydanego w Lesznie przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Pełna urzędowa nazwa placówki to Zakład Poprawczy i Przytułek dla Ubogich. Działalność rozpoczął w 1 stycznia 1802 roku w dawnym kolegium jezuickim przy dzisiejszej ul. Spółdzielczej 14-16. Od razu przyjęto do niego 300 osób, jeszcze w tym samym roku, zwiększając stan osobowy do 400 pensjonariuszy. Była to instytucja łącząca w sobie elementy zakładu wychowawczego i karnego.

Zakład miał służyć poprawie zatrzymanych pod względem obyczajowym i religijnym przez upominanie, pracę i karność, stosując m.in. dewizę św. Benedykta….. “ora et labora”, czyli “módl się i pracuj”. Kierowano do niego młodych włóczęgów, próżniaków, osoby ze społecznego marginesu, bezdomnych, unikających pracy, młodych ludzi, z którymi nie mogli poradzić sobie rodzice oraz recydywistów, którym poprzedni pobyt nie pomógł. Zakład przyjmował wychowanków obojga płci, ściśle jednak od siebie oddzielonych. Okres przymusowego pobytu wynosił od pół roku do dwóch lat.

Do przytułku kierowano na podstawie postanowienia Śląskiego Związku ds. Opieki Społecznej pod warunkiem, że potrzebujący opieki wyraził na to zgodę. Przytułek zapewniał podstawowe utrzymanie, ludzkie traktowanie i w zależności od możliwości fizycznych pensjonariuszy – stosowne zatrudnienie. Mieszkańcy przytułku mieli inne ubrania i inne jedzenie niż pensjonariusze zakładu poprawczego, umieszczeni byli w innych budynkach, chociaż podlegali temu samemu kierownictwu. W zakładzie poprawczym i przytułku znajdowały się 22 sale warsztatowe, sala przeznaczona na nabożeństwa i sala chłosty dla pensjonariuszy zakładu poprawczego. W zakładzie poprawczym przeciętnie przebywało 1200 mężczyzn i 120 kobiet, zaś w przytułku 120 mężczyzn i 60 kobiet.

Pensjonariusze zatrudnieni byli w warsztatach: szewskim, krawieckim, stolarskim, kowalskim, siodlarskim, tkackim, szczotkarskim i kartoniarskim istniejących na terenie obiektów. Produkcja tych warsztatów służyła potrzebom zakładów opieki społecznej, które znajdowały się w prowincji śląskiej. Pewna część pensjonariuszy pracowała dla firm produkujących cygara, wyroby koszykarskie, guziki, wyroby z trzciny i z włókien kokosowych, środki chemiczne i kruszywa. Wykonywano też prace na rzecz własnego gospodarstwa jak np.: prace pisarskie, introligatorskie, gońca, kuchenne, piekarskie, ogrodnicze i rolnicze, sprzątanie pomieszczeń, pielęgnowanie chorych i prace budowlane.

W dniu wybuchu I wojny światowej w zakładzie poprawczym było 1094 mężczyzn i 128 kobiet. Po zakończeniu wojny liberalna polityka doprowadziła do zwolnienia prawie wszystkich mieszkańców zakładu poprawczego. W kwietniu 1920 r. zamknięto zakład poprawczy we Wrocławiu, przenosząc do Świdnicy 15 chłopców i 16 dziewcząt. Stan świdnickiego poprawczaka zwiększył się do 50 mężczyzn i 24 kobiet. W przytułku w roku 1920 było 60 podopiecznych.

Latem 1925 r. obok istniejącego już 125 lat Zakładu Poprawczego i Przytułku założono zakład wychowawczy dla osób sprawiających specjalne trudności. Od 1 marca 1925 r. tymi instytucjami kierował dyrektor Walther. We wszystkich trzech świdnickich zakładach przebywało wówczas 600 pensjonariuszy. Zakłady te istniały aż do wybuchu II wojny światowej. Około 1941 r. niektórzy z upośledzonych umysłowo pensjonariuszy przytułku nagle zniknęli z miasta. Prawdopodobnie zostali zgładzeni w ramach hitlerowskiej akcji “oczyszczania rasy” niemieckiego “narodu panów”. Podobny los spotkał pensjonariuszy zakładu poprawczego, którzy prawdopodobnie znaleźli się wśród więźniów obozów koncentracyjnych.

Tuż po II wojnie światowej we Wrocławiu przy ul. Akacjowej (dzisiaj Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy) decyzją Ministerstwa Sprawiedliwości RP otwarto instytucję pn. Państwowe Schronisko dla Nieletnich. Spełniała ona wówczas rolę swoistej “przechowalni” dla dzieci i młodzieży do lat 18, często bez domów i rodzin, sierot wojennych, zagubionych w wielkim świecie, włóczących się, wśród których byli również młodzi przestępcy różnego rodzaju i kalibru. Działo się tak z powodu braku domów dziecka w latach powojennych.

W 1948 r. grupa inicjatywna z Ministerstwa Sprawiedliwości RP rozpoczyna przy ulicy Sprzymierzeńców 2, w budynkach po niemieckim poprawczaku, prace przygotowawcze do otwarcia zakładu poprawczego. Za datę jego oficjalnego powstania przyjmuje się dzień 24 sierpnia 1949 r., kiedy to przyjęto do niego pierwszych 8 wychowanków.

W roku 1949 Schronisko zostało przeniesione do wsi Kraszowice pod Świdnicą (dzisiaj dzielnica Świdnicy). Wychowanków zakwaterowano w majątku ziemskim, gdzie pracowali na roli i w gospodarstwie. W roku 1951 przeniesiono Schronisko z Kraszowic na ul. Żeromskiego 16 w Świdnicy. Latem 1954 r. Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło przenieść Schronisko na ul. Sprzymierzeńców 1, naprzeciw funkcjonującego od paru lat zakładu poprawczego. Cały dobytek Schroniska przenieśli sami wychowankowie, ponieważ brak było jakiegokolwiek transportu. W roku 1961 przeprowadzono gruntowny remont dzisiejszego internatu Schroniska.

Zakład poprawczy mieścił się na własnym terenie przy ulicy Sprzymierzeńców 2. Miał na swoim terenie prowizoryczne warsztaty dla wychowanków. Od lata 1954 r. zakład poprawczy wszedł w posiadanie czterech baraków warsztatowych i drewnianego kościoła, który za czasów Państwowej Średniej Szkoły Rzemiosł Budowlanych był halą sportową dla szkoły i m.in. Klubu Sportowego “Polonia”, a za czasów poprawczaka stał się magazynem głównym warsztatów zakładu poprawczego (został rozebrany w 2 połowie lat siedemdziesiątych).

Pierwszym, znanym dzisiaj z imienia i nazwiska, dyrektorem Zakładu Poprawczego w Świdnicy był Walery Polakiewicz, jego następcami byli: Karol Starzyk, Ryszard Brzeziński, Wacław Grabikowski i Włodzimierz Hawryś, który był dyrektorem do 1958 r. Kolejnym dyrektorem zakładu poprawczego był Władysław Pasek. Pełnił tę funkcję do czerwca 1967 r. kiedy to został przeniesiony do Białegostoku, aby tam zorganizować nowy poprawczak.

W czerwcu 1967 roku schronisko dla nieletnich zostało administracyjnie połączone z zakładem poprawczym w jedną instytucję pn. Zakład Poprawczy i Państwowe Schronisko dla Nieletnich. Pierwszym jej dyrektorem został Janusz Dziedzic i był nim do roku 1976, kiedy to oddelegowano go do zorganizowania nowo wybudowanego Zakładu Poprawczego w Ostrołęce Laskowcu. Połączenie wymusiła ekonomia, niestety kosztem spraw pedagogicznych, ponieważ mimo podobieństwa, Zakład Poprawczy i Schronisko dla Nieletnich to dwie odrębne instytucje, wymagające im tylko właściwych form pracy z wychowankiem.

W świdnickim zakładzie poprawczym od 70 lat przebywała i przebywa młodzież męska, skierowana przez sądy za czyny karane prawem, popełnione po ukończeniu 13 roku życia, a przed ukończeniem 17 lat.

Wychowankowie uzupełniali brakujące wykształcenie w zakładowej szkole, uczyli się zawodu w szkolnych warsztatach, pracowali dla siebie samych (m.in. pełniąc dyżury w internacie) i dla środowiska. Grupy zdyscyplinowanych wychowanków zakładu poprawczego pod kierunkiem instruktorów pracowały w świdnickich zakładach pracy (np. w ZEM-ie i PKS-ie), a przy Fabryce Wagonów “Świdnica” była stacjonarna grupa półwolnościowa. Przez długie lata przy zakładzie poprawczym istniała prężnie działająca 51 Świdnicka Drużyna Harcerska.

30 września 1981 roku, ksiądz katolicki wszedł w progi świdnickiego poprawczaka i schroniska, prowadząc lekcje katechezy dla chętnych wychowanków. I tak już pozostało do dzisiaj. Wśród gwarantowanych praw wychowanka zakładu poprawczego jest prawo do spełniania praktyk religijnych oraz posiadania przedmiotów kultu religijnego. W Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich w Świdnicy prawo to jest realizowane za pośrednictwem kapelana zakładowego w specjalnej kaplicy. Raz do roku odbywa się uroczystość udzielania sakramentu bierzmowania wychowankom zakładu i schroniska.

W październiku 1999 r. świętowano 50-lecie istnienia w powojennej Świdnicy Zakładu Poprawczego. A w roku 2009 sześćdziesięciolecie powstania zakładu poprawczego.

Kolejnymi dyrektorami placówki byli mgr Edward Staniszewski, mgr Stanisław Posadzy, mgr Jerzy Dolata (1987-1991), Wiesław Drozdowski (1991-1994), Jerzy Łoziński (1994-1995), inż. Tadeusz Gągała (1995-1997), mgr Dariusz Czuczwara (1997-2007), Artur Stączek (2007-2016), Grażyna Sienkiewicz-Kuriata (2016-2019), Dorota Wójcik od 2019 do dzisiaj.

Ostatnie dwudziestolecie działalności zakładu zaowocowało istotnymi zmianami w sposobie postępowania wobec nieletnich – wychowanków zakładu poprawczego. Praca odbywała się dwutorowo: oddziaływania grupowe nastawione były na zorganizowanie wychowankom atrakcyjnego sposobu spędzania czasu wolnego i oddziaływania na pojedynczego wychowanka polegające na maksymalnym zindywidualizowaniu oddziaływań wychowawczych z aktywnym udziałem wychowanka i jego najbliższych w procesie resocjalizacji.

W ostatnich latach udało się także poprawić wyposażenie placówki oraz stan techniczny pomieszczeń. Zadbano o większe bezpieczeństwo pracowników poprzez wprowadzenie łączności radiowej i monitoringu. Wprowadzono nowe formy wypoczynku letniego i zimowego wychowanków. Od czerwca 2009 roku w zakładzie poprawczym funkcjonuje hostel. Nawiązano również współpracę z Domem Pomocy Społecznej w Świebodzicach. W ramach tej współpracy realizowany jest program “Dla mnie – Dla Ciebie”, który ma szczególne walory wychowawcze i resocjalizacyjne.